کیست ساده تخمدان

کیست تخمدان چیست؟

کیست تخمدان کیسه ای پر از مایع است که روی تخمدان یا داخل آن تشکیل می شود. تخمدان ها یک جفت بیضی شکل هستند که در قسمت پایین شکم خانم ها قرار دارند. حدود یک بار در ماه، از یکی از تخمدان ها یک تخمک آزاد می شود. تخمدان ها همچنین هورمون های استروژن و پروژسترون را می سازند که در بارداری و رشد سینه نقش دارند.

کیست تخمدان انواع مختلفی دارد. آنها می توانند به دلایل مختلفی ایجاد شوند و ممکن است به درمان های متفاوتی نیاز داشته باشند. اندازه کیست می تواند از یک سانتی متر تا ده سانتی متر متفاوت باشد و گاهی اوقات حتی بسیار بزرگتر می شود.

کیست تخمدان در زنان در سنین باروری بسیار شایع است، اما در زنان پس از یائسگی نادر است. دختران در سن پایین تر نیز می توانند دارای این کیست ها باشند اما تعدادشان بسیار اندک است.

کیست ساده تخمدان چیست؟

کیست ساده تخمدان به نوعی از کیست گفته می شود که معمولا خطری ندارند. این کیست ها در اکثر مواقع در طول سونوگرافی یافت می شوند و  این احتمال وجود دارد که کیست شما به عنوان بخشی طبیعی از چرخه قاعدگی شما تشکیل شده باشد و ظرف یک یا دو ماه از بین برود.

کیست تخمدان چه کسانی را مبتلا می کند؟

هر فردی که تخمدان دارد ممکن است به کیست تخمدان مبتلا شود. اما در افراد زیر امکان مبتلا شدن به کیست تخمدان افزایش می یابد:

• در دوران بارداری احتمال تشکیل و باقی ماندن کیست بیشتر می شود.
• اگر قبلاً به کیست تخمدان مبتلا شده اید، احتمال ابتلا به کیست تخمدان بیشتر است.
• در افرادی که هنوز به سن یائسگی نرسیده اند احتمال تشکیل کیست تخمدان بیشتر است

درمان کیست ساده تخمدان

درمان به سن شما و نوع و اندازه کیست شما بستگی دارد. همچنین به علائم شما بستگی دارد. پزشک شما ممکن است پیشنهادات زیر را داشته باشد:

دارو

 مانند قرص‌های ضد بارداری، که از تخمین گذاری شما جلوگیری می‌کنند. این ممکن است از شما جلوگیری کند تا کیست‌های بیشتری در آینده داشته باشید. اما، قرص‌های ضد بارداری کیست موجود را کوچک نمی‌کنند.

صبر کردن

در بسیاری از موارد می‌توانید منتظر بمانید و دوباره معاینه شوید تا ببینید آیا کیست پس از چند ماه ناپدید می‌شود یا خیر. این معمولاً یک گزینه است - بدون توجه به سن شما - اگر علائمی نداشته باشید و سونوگرافی نشان دهد که شما دارای یک کیست کوچک پر از مایع هستید. ممکن است چندین سونوگرافی لگنی پس از این داشته باشید تا ببینید آیا کیست شما در اندازه یا ظاهرش تغییر می‌کند یا خیر.

جراحی

 پزشک شما ممکن است پیشنهاد دهد که یک کیست که بزرگ است، به شکل یک کیست عملکردی نمی‌آید، در حال رشد است یا درد ایجاد می‌کند، حذف شود. برخی کیست‌ها می‌توانند بدون حذف تخمدان حذف شوند (سیستکتومی). در برخی موارد، تخمدان با کیست حذف می‌شود (اوفاریکتومی).

جراحی معمولاً با استفاده از جراحی کم‌تهاجم (لپاروسکوپی) با استفاده از لاپاروسکوپ و وسایل وارد شده از طریق برش‌های کوچک در شکم شما انجام می‌شود. اگر کیست بزرگ است یا سرطان مورد نگرانی است، ممکن است نیاز به یک روش باز با برش بزرگتر باشد.

کیست تخمدانی که پس از دوران پس از یائسگی تشکیل می‌شود گاهی اوقات سرطان است. در این صورت، شما ممکن است نیاز به مشاوره با یک تخصصی در حوزه سرطان زنان داشته باشید. ممکن است نیاز به جراحی برای حذف رحم، گردن رحم، لوله‌های رحم و تخمدان‌ها داشته باشید. شما همچنین ممکن است نیاز به شیمی درمانی یا پرتو درمانی داشته باشید.

شایع ترین کیست های ساده تخمدان

از جمله شایعترین انواع کیست ساده تخمدان می توان از کیست های فونکسیونل نظیر کیستهای فولیکولر و کیست های جسم زرد نام برد.

شایعترین کیست ساده تخمدانی در حاملگی کیست جسم زرد است. اما همین کیست های تخمدانی ساده، چنانچه دچار افزایش سایز به بیش از 8 سانتی متر شوند آنگاه در معرض سه عاقبت نه چندان مساعد می شوند یعنی در معرض خطر خونریزی به داخل خود می شوند که دراین صورت تابلوی بالینی یک شکم حاد بروز می کند و فرد باید به درمانگاه اورژانس سریعا انتقال یابد.

به گفته نواک 2012 دادن و ندادن قرص ضد بارداری خوراکی نظیر LD در کاهش سایز کیست ساده تخمدانی اثری ندارد اما در کلینیک های ما داده می شود و حتی گاه بدون قطع 7 روزه دو بسته پشت سر هم تجویز می شود هدف کاهش و supress کردن GnRH و لذا کاهش FSH و LH و کاهش تحریک تخمدان است که به ویژه در آندومتر یوما یا کیست شکلاتی تخمدان می تواند موثر باشد.

دلایل به وجود آمدن کیست تخمدان

کیست های متفاوت می توانند دلایل مختلفی داشته باشند که شایع ترین نوع کیست تخمدان به عنوان کیست عملکردی یا فانکشنال شناخته می شود. کیست‌های عملکردی تخمدان فقط در زنانی اتفاق می‌افتد که دوره‌های قاعدگی خود را شروع کرده‌اند، اما یائسگی را طی نکرده‌اند. مهم ترین دلایل هر کیست به شرح زیر می باشد:

کیست فولیکولار

 این کیست زمانی اتفاق می افتد که تخمک آزاد نشود. در داخل تخمدان به رشد خود ادامه می دهد.کیست فولیکولار مانند کیسه ای کوچک پر از مایع می باشد که در تخمدان های زنان رشد می کند. کیست فولیکولی ممکن است به کوچکی یک نخود یا بزرگتر از پرتقال باشد. بیشتر کیست های تخمدان ماهیت عملکردی دارند و بی ضرر می باشند.

کیست جسم زرد

این نوع کیست زمانی اتفاق می افتد که کیسه اطراف تخمک پس از آزاد شدن تخمک حل نمی شود.کیست‌های جسم زرد که گاهی روی جسم زرد رشد می‌کنند، ساختار هایی در تخمدان‌ ها هستند که هورمون‌های مهم بارداری را می‌سازند.

اندومتریوما

این کیست پر از خون و بافت قدیمی است که شبیه پوشش داخلی رحم است. به دلیل رنگ تیره مایع درون آنها، اغلب کیست های شکلاتی نامیده می شوند. آنها می توانند در زنان مبتلا به اندومتریوز رخ دهند.

درموئید

 این کیست از سلول های تخمدان و تخمک ایجاد می شود. آنها ممکن است مو، پوست، دندان، استخوان یا چربی در خود داشته باشند. این کیست ها در زنان در سنین باروری شایع است.
کیست همچنین می تواند ناشی از موارد زیر باشد:

• سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)، وضعیتی که باعث ایجاد کیست های متعدد بر روی تخمدان می شود
• بارداری
• عفونت شدید لگن مانند کلامیدیا. این نوع کیست ممکن است آبسه نامیده شود
• رشد غیر سرطانی
• سرطان (نادر)

کیست ساده تخمدان

در خصوص کیست تخمدان ابتدا برای چند پیش فرض یادآوری می شود: 

سایز فولیکول غالب در وسط سیکل در حدود 17 تا 19 میلی متر است، اما اگر فرد تحت درمان با داروهای تحریک تخمک گذاری باشد آنگاه سایز فولیکول دامیننت در mid cycle به 25 و حتی 30 میلی متر میرسد. بر این اساس به ساختمان های کیستیک اما با سایز کمتر از 30 میلی متر اساسا واژه کیست اطلاق نمی شود.

به کیست هایی باسایز 3 الی 8 سانتی متر یعنی 30 تا 80 میلی متر که غیر توپر دارای جدار نازک، تک حفره ای و فاقد اکوی داخلی و فاقد سپتوم / پاپیلوم / اجزای جامد باشند و در سونو گرافی داپلر دچار افزایش جریان خون نشده باشند اصطلاحا کیست ساده تخمدان گویند .

در تالار گفتگو:کیست سپتوم دار تخمدان

به کیست های تخمدانی باید 'پویا' نگاه کرد و نه 'ایستا' یعنی در گذر زمان می توان هم انتظار کوچک شدن و یا بزرگ شدن، کیست را داشت. به همین دلیل 4 الی 8 هفته پس از اولین سونوگرافی دوباره دستور انجام سونو داده می شود تا تغییرات آن دیده شود.

به هر کسی که کیست تخمدانی دارد باید آموزش هایی جهت پرهیز از بروز مشکلاتی نظیر پارگی کیست را داد  مثلا ورزش نکند، تغییر پوزیشن ناگهانی ندهد، نزدیکی نکند، بار سنگین بلند نکنید، سریع از پله پایین نیاید، در مکانهایی خیلی پر ازدحام که خطر تروما وجود دارد حاضر نشود و...

تزریق بوتاکس کاهش اسپاسم عضلانی وکاهش درد درمبتلایان به آندومتریوز

عوارض تخمدان پلی کیستیک

سندرم تخمدان پلی کیستیک یک مشکل پزشکی است که برخی از زنان از آن رنج می برند، در نتیجه بر عدم تعادل هورمونی و روند طبیعی تولید مثل در بدن تأثیر می گذارد. در حقیقت، زنانی که از سندرم تخمدان پلی کیستیک رنج می برند بیشتر در معرض عفونت هستند و در واقع این خطر برای زنان دارای اضافه وزن یا چاقی مضاعف است و شایان ذکر است که می توان انتظارات و پیش بینی های مربوط به روند بیماری در آینده را برای زنان از طریق کنترل علائم و درمان آنها به بهترین روشهای درمانی بهبود بخشید. برای بیماران PCOS رعایت سبک زندگی سالم، از جمله توجه به رژیم غذایی سالم، برای حفظ وزن طبیعی ضروری است.

سندرم تخمدان پلی کیستیک یک مشکل پزشکی است که برخی از زنان از آن رنج می برند

علائم دفع کیست تخمدان چیست؟

در بیشتر موارد، این شرایط مشکلی برای خانم ها ایجاد نمی کند و این کیست ها ممکن است در مدت کوتاهی از شکل گیری خود به خود از بین بروند. با این حال، با افزایش اندازه این کیست ها، از بین نرفته و باعث خونریزی و درد ناشی از پارگی آنها می شود.

جراحی کیست تخمدان

کیست تخمدان از بین نمی رود، به خصوص آنهایی که علائم شدیدی ایجاد می کنند یا آنهایی که اندازه بزرگی دارند، برداشتن آنها از تخمدان ها نیاز به جراحی دارند. این فرایند را می توان به یکی از دو روش انجام داد:

جراحی لاپاروسکوپی

این جراحی توسط جراح انجام می شود که شکاف های کوچکی در شکم ایجاد می کند تا آندوسکوپ قرار داده شود، سپس لگن متورم می شود تا پزشک تخمدان ها را ببیند و آندوسکوپ یک لوله نازک و روشن است که دوربین دارد و با مشاهده کیست ها، پزشک آنها را از طریق برش های کوچکی که در پوست ایجاد شده بر می دارد.

جراحی برای باز کردن شکم

اگرچه جراحی لاپاراسکوپی در مدت زمان کمتری بهبود می یابد و درد کمتری ایجاد می کند، در صورت بزرگ بودن کیست و یا احتمال سرطان بودن، لاپاراتومی لازم است. پزشک یک شکاف بزرگ در شکم ایجاد می کند تا بتواند به کیست ها برسد تا آنها را از بین ببرد و ممکن است لازم باشد که بیمار بعد از این عمل برای چند روز در بیمارستان بماند.

علائم ترکیدن کیست تخمدان

هنگامی که کیست یکی از تخمدان ها ترکید، این علائمی است که انتظار می رود داشته باشید:

درد ناگهانی که ممکن است فکر کنید به علت آپاندیس است (به ویژه اینکه اکثر کیست های تخمدان در سمت راست شکم نزدیک آپاندیس ظاهر می شوند)، حالت تهوع و یا استفراغ به دلیل محتوای کیست که پس از پارگی شروع به نشت در ناحیه شکم می کند، تب که این علامت ممکن است به معنی التهاب کیست تخمدان باشد.، سرگیجه ناشی از خونریزی که ممکن است در ناحیه ترکیدن کیست رخ داده و باعث جمع شدن خون در شکم شود و علائم دیگر مانند: مشکلات بینایی و ضربان قلب بالا.

نوشته: سرکار خانم سپیده جبار زاده کارشناس ارشد مامایی

گرداوری: توسط راضیه فرقانی