پرده بکارت یا زه چین

زه چین یا پرده بکارت؟! 

 

هشتم مارس امسال هم گذشت اما روز جهانی زنان برای من و همکارانم که در جلسه شورای واژه گزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی برای دفاع از خوشه واژه دوم موضوع سلامت جنسی شرکت کرده بودیم تا حدی با سال های دیگر تفاوت داشت. از سال گذشته که با واژه های نسبتاً تخصصی تر حوزه سلامت جنسی شروع کردیم تا امسال که به واژه هایی با مضامین فرهنگی اجتماعی قوی تر رسیده ایم با چنین چالشی مواجه نشده بودیم. یکی از این واژه ها کلمه Hymen بود که چه در ادبیات علمی و چه در میان جمعیت عمومی از آن به عنوان "پرده بکارت" یاد می شود. این عبارت نه تنها به لحاظ علمی به هیچ وجه معادل درستی نیست بلکه مسائل و مشکلات جدی فرهنگی و اجتماعی را با خود به همراه داشته است.

---

معاینه پرده بکارت:نوعی خشونت علیه زنان!

---

 

 

در جلسات شورای واژه گزینی فرهنگستان رسم بر آن نیست که افراد به توضیحات مفصل نماینده گروه ها گوش فرادهند ولی باید اذعان کنم که اساتید شورا پیش از طرح معادل برای این واژه، با بزرگواری و صبورانه به توضیحات بنده توجه نمودند و نهایتاً تصمیمی به اعتقاد من بسیار مهم و جسورانه گرفتند. چکیده توضیحات من شامل موارد زیر بود:

 

الف) ترجمان غلط از یک واژه می تواند به ایجاد و تثبیت برداشت ها و ذهنیت های نادرست از آن منجر شود. به نظر می رسد عبارت "پرده بکارت" دقیقاً از موارد همین برداشت های نادرست است؛ چرا که برخلاف تصور عمومی این مشخصه آناتومیک یا کالبدشناختی نه تنها خصوصیات واقعی یک پرده را ندارد، بلکه اصولاً نباید نشانه قابل قبولی برای بکارت یا نداشتن فعالیت جنسی نیز محسوب شود. مفاهیمی همچون بکارت، نجابت و عفاف به مراتب انتزاعی تر و به ویژه دو مورد آخر به مراتب ارزشمندتر از آن هستند که بتوان برای آنها یک آزمون تشخیصی با مشخصه ای فیزیکی قائل شد.

 

ب) به لحاظ علم تشریح، آن چه سال ها به غلط پرده بکارت نامیده شده حلقه ای از یک چین مخاطی است که در حدود یک سانتی متری دهانه واژن قرار دارد. این چین مخاطی از خلف زهراه (واژن) شروع می شود و ضمن تداوم به سمت قدام مقداری بر ضخامت آن افزوده می گردد. به این ترتیب Hymen عبارت است از "چین زهراهی" یا "زهراه چین" که در سایر زبان ها نیز کم کم در متون علمی به این موضوع اشاره می شود. از آنجایی که در پزشکی ترکیباتی همچون Hymenectomy و Hymenoplasty نیز از این واژه برگرفته شده اند، معادل فارسی آن باید به لحاظ کوتاهی و ساخت، اجازه معادل های مناسبی برای این ترکیبات را هم بدهد. "زه چین" به عنوان فرم کوتاه شده "زهراه چین" علاوه بر سادگی آوایی اجازه می دهد که "زه چین برداری" و "بازسازی زه چین" از آن مشتق شود. همانگونه که اشاره شد صرف نظر از معادل فارسی انتخاب شده، مشکل اصلی عبارت رایج فعلی یعنی همان پرده بکارت است.

 

   در کنار اشتباه بودن عبارت پرده بکارت برای این مشخصه آناتومیک باید توجه داشت که اولین نزدیکی الزاماً با درد و خونریزی همراه نیست و در عمل نیز به خصوص با افزایش سن ازدواج، تا نزدیک به 50 درصد از موارد چنین خونریزی اتفاق نمی افتد.

 

این برداشت های نادرست با خود پیامدهای فردی و اجتماعی مهمی را به دنبال دارند که تنها به نمونه هایی از آنها اشاره می گردد:

 

-بسیاری از دختران در جوامع مختلف به واسطه ترس از دست دادن این مشخصه، علاوه بر زندگی در سایه نگرانی و اضطراب، ناچار به پذیرش خودداری از فعالیت هایی مثل ورزش، دوچرخه سواری و ... می شوند در حالی که خود این باورها اشتباه هستند.

 

-با عبور از نوجوانی و ورود به سن ازدواج، حال نگرانی ها دو چندان می شود. نکند که به هنگام نخستین نزدیکی آن چه داماد و خانواده او انتظار دارند اتفاق نیافتد! و از آن بدتر در این ارتباط بنا است چه  بلایی بر سر من بیاید! تعابیری مثل پاره شدن پرده بکارت یا ازاله بکارت و نقل قول های غیرعلمی و بعضاً دروغ نه تنها یک دغدغه جدی برای دختران در آستانه ازدواج شده بلکه این روزها بسیاری از پسران را نیز نگران کارکرد جنسی و توانایی خود در این خصوص کرده است. به این ترتیب در کلینیک های مختلف با زوج هایی مواجه هستیم که علیرغم گذشت سال ها از شروع زندگی مشترک، هنوز موفق به ارتباط جنسی به شکل نزدیکی نشده اند و همین تلقی نادرست از مفهومی به نام پرده بکارت و برداشته شدن یا توانایی برداشتن آن مهمترین علت پیشامد چنین وضعیتی است و امروزه در بسیاری از مردان جوان نیز مفهومی به نام اضطراب عملکرد (Performance anxiety) باعث بروز مشکل در انجام اولین نزدیکی می شود.

 

-زوج های نگران با تجربه ناموفق و بعضاً بسیار تلخ از اولین تلاش برای نزدیکی، سال ها به همکاران پزشک مراجعه می کنند (به ویژه متخصصین محترم زنان و زایمان) و حتی اگر از اقدامات معمولاً غیرلازمی همچون جراحی های سرپایی (که در بسیاری از موارد به اصرار خود زوج انجام می شود) در امان بمانند، نهایتاً اغلب جز سرخوردگی و از دست دادن اعتماد ب  نفس دستاورد دیگری ندارند. این مراجعات گاه ایجاد کننده گرفتاری های دیگری هستند که بنده و همکارانم در طول درمان با آن مواجه می شویم! به عنوان مثال همکار متخصص زنان به خانمی که سال ها بعد از ازدواج هنوز موفق به انجام نزدیکی نشده است (و البته انواع مختلف دیگر تعاملات جنسی را با همسر خود داشته) این پیام را می دهد که "شما هنوز دختر هستید!" یا "شما هنوز باکره هستید!". در فرهنگی که بکارت و دوشیزگی و سالم بودن یک "پرده!" حتی بعد از ازدواج کماکان یک ارزش محسوب می شود، همین پیام دلیل آگاهانه یا ناخودآگاه خوبی است برای آن خانم که اصولاً در برابر تدابیر درمانی که باید توسط خود فرد و با حمایت همسرش انجام شود کاملاً مقاومت نماید و این موضوع کار کامش درمانگر (Sex therapist) را به مراتب سخت تر می کند.

 

-حکایت وقتی پیچیده تر می شود که مسائل قانونی و حقوقی مترتب بر موضوع نیز اضافه شود. یعنی همین مشخصه آناتومیک که عملاً نمی تواند نشان دهنده عملکرد جنسی فرد باشد، فعلاً ملاک تمام عیار قضاوت قانون در این خصوص است و مسائلی مثل مهریه و ... با آن کاملاً گره خورده است.

 

-وقتی اولین نزدیکی با خونریزی همراه نیست (که به شکل طبیعی و بدون وجود هیچ تجربه جنسی قبلی امری بسیار شایع است) بر خلاف گذشته که موضوع اغلب با ادعاهای نادرست و کشمکش های خانوادگی و نهایتاً حقوقی و قضایی همراه می شد، در زندگی امروزی مسئله تبدیل به سوءتفاهمی عمیق و آتشی زیر خاکستر می شود. این دغدغه یا علامت سوال برای سال ها بر روح و روان مرد تاثیر می گذارد و پیامدهای منفی خود را بر روابط زناشویی و عاطفی زوجین به شکل علنی یا غیرعلنی نشان می دهد. این تاثیر علاوه بر آسیب به صمیمیت و احتمال ایجاد برخی اختلالات عملکرد جنسی، در حدی است که چنین موضوعی حتی سال ها بعد به عنوان توجیهی برای رفتار و روابط فرازناشویی از سوی مرد مطرح می شود!

 

-تلقی صرفاً آناتومیک از مفهوم بکارت باعث رواج بسیاری از اعمال جراحی ترمیمی شده تا جایی که حتی شرعی بودن این اقدام به استفتائات رایج از مراجع معظم تقلید تبدیل شده است. از طرفی، در حالی که امر ازدواج جوانان به خودی خود این روزها با عوامل متعددی مثل مشکلات اقتصادی و اشتغال و ... به حد کفایت مشکل شده است، رواج فرهنگی که در آن خانواده ها به دنبال مستندسازی و گرفتن "گواهی سلامت" پیش از ازدواج هستند، پیوند جوانان را به مراتب سخت تر می کند. اجازه صدور چنین گواهی هایی توسط متخصصین زنان و کارشناسان مامایی از خبط های بزرگ نظام سلامت در کشور است و به ترویج چنین سبکی از ازدواج کمک می کند. جالب اینجا است که در کلینیک، این روزها به رویه متقابلی هم برمی خوریم و آن هم درخواست خانواده عروس از پسر برای ارائه آزمایش شمارش اسپرم به زعم خودشان برای اطمینان از قدرت باروری (و حتی جنسی!) است.  

 

ج) به خوبی متوجه هستم که تغییر یک واژه به خودی خود نمی تواند در زمانی کم، یک امر فرهنگی را متحول کند. ولی اصلاح برخی جنبه های فرهنگی نیازمند پرداختن همزمان به تعیین کننده های آن است و زبان در این میان یکی از عناصر بسیار مهم محسوب می شود. به این ترتیب به نظر می رسد که "فرهنگستان" باید در این موضوع به واقع "فرهنگ سازی" کند و این مصوبه گامی است کوچک ولی مهم در این راه.

 

خوشبختانه این توضیحات برای اعضای شورا ملموس بود و تقریباً اغلب آنها خود شواهدی از عرائض بنده را در جامعه شنیده یا دیده بودند و همین موضوع در کنار بزرگواری و سلامت نفس این عزیزان که در برخورد با کوچک ترهایی مثل بنده همیشه مشهود بوده، نهایتاً به تصویب این واژه جدید در کنار آنچه در گذشته رایج بود (یعنی پرده بکارت) انجامید. طبیعی است که ادامه این راه تا جایگزینی واژه جدید به جای تلقی گذشته از آن، به استقبال و حمایت سایر دست اندرکاران و فعالان فرهنگی و اجتماعی و حوزه سلامت در کشور نیازمند است.  

 

بنده و همکارانم طی سال هایی که در حوزه سلامت جنسی فعالیت می کنیم آماج حملات و قضاوت برخی همکاران دیگر بوده ایم. سوء برداشت از این موضوع و مصوبه مربوطه هم می تواند بالقوه موج جدیدی از اعتراض و انتقاد را موجب شود. لازم می دانیم ضمن احترامی که برای نظرات مخالف و انتقادهای سازنده از سوی همه دوستان و همکاران و حتی مخالفان ایده و خط فکری خود قائل هستیم، بر این موضوع تاکید نماییم که از نظر ما، مفاهیمی همچون عفاف، نجابت، تقوی و خویشتنداری و پرهیز از روابط جنسی خارج از یک چارچوب متعهدانه از جمله مهمترین موضوعات فرهنگی و اجتماعی کشور هستند و جهت گیری متولیان امر قطعاً باید به سمت گسترش و ارتقاء رفتار اخلاقی و مسئولانه در جامعه باشد و البته به منظور چنین امری نخست باید درک درست و همه جانبه ای از این مفاهیم داشت که اصلاح این واژه کمک به همین موضوع است.

 

نویسنده: دکتر سید علی آذین

گردآوری: راضیه فرقان