بیانیه انجمن روانپزشکی

 بیانیه انجمن روانپزشکی کودک و نوجوان ایران در مورد حوادث اخیر

 متأسفانه در هفته های اخیر شاهد بروز حوادث دردناک و اعتراض هایی هستیم که بخش زیادی از افراد درگیر در آن را نوجوانان و جوانان تشکیل می دهند. از آنجایی که فضای فعلی حاکم بر جامعه می تواند اثرات منفی شدیدی بر سلامت روان کودکان، نوجوانان، جوانان و خانواد ها داشته باشد، انجمن روانپزشکی کودک و نوجوان ایران، با توجه به رسالتی که در ارتقای سلامت روان این گروه سنی و پیشگیری از آسیب های مربوطه دارد، ضمن ابراز همدردی با خانواده های عزیزان از دست رفته، نکاتی را به مسئولان و خانواده ها یادآوری میکند:

 بر اساس پژوهش های علمی و اجتماعی، رشد و تکامل دوران کودکی و نوجوانی و سال های گذر از نوجوانی به بزرگسالی تحت تأثیر عوامل متعددی از جمله بحران ها و استرس های اجتماعی قرار میگیرد که میتواند به شکل گیری شخصیت و هویت این نسل آسیب بزند. به همین دلیل در کشورهای توسعه یافته تقریباً تمام نهاد ها و سازمان ها بر اساس برنامه های مشخصی موظفند که تا حد امکان شرایط را برای رشد و تکامل سالم کودکان و نوجوانان فراهم کنند، موضوعی که به نظر می رسد در کشور ما در دهه های گذشته تا اندازه زیادی مغفول مانده است. به علاوه، بحران های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی متعدد، همه گیری کرونا و بحران اجتماعی اخیر، سال هاست که فضای پراسترسی را برجامعه حاکم کرده است. این موارد در کنار ناکافی بودن برنامه های حمایتی، برخی تبعیض ها و کم توجهی به نیازهای این نسل از جمله عواملی هستند که نارضایتی این گروه سنی را افزایش می دهند.

گذر از وابستگی کودکی به استقلال بزرگسالی معمولاً با استقلال مادی و فکری، یافتن، تثبیت شغل و تشکیل خانواده مشخص میشود. طولانی شدن این دوره به دلیل نبود فرصت های شغلی مناسب یا بیکاری، نبود امکان ازدواج و تشکیل خانواده و به شدت استرس زا است. دسترسی گسترده نوجوانان به فناوری های ارتباطی و شبکه های اجتماعی به عنوان یک ضرورت اجتناب ناپذیر زندگی، امکان مقایسه با نمونه های ایده آل یا ایده آل نما در سطح جهانی را برای آنان فراهم می کند و امید به آینده را کاهش می دهد که می تواند بر میزان نارضایتی و رفتارهای اعتراضی بیفزاید.

نیاز به استقلال، خودمختاری، دیده شدن و مشارکت در امور اجتماعی از نیازهای اساسی دوران نوجوانی است. اگر به این نیازها توجه نشود، امکان بروز احساس رها شدگی و بیگانگی افزایش می یابد، حس اینکه فرد بازیگر اصلی زندگی خودش نیست.

مقاومت در برابر جوان گرایی و استفاده کمتر از ظرفیت، استعدادهای جوانان و نخبگان در بسیاری از مراکز و سازمان ها از دلایل بروز نارضایتی و سرخوردگی این نسل است.

دولت ها نیز مانند والدین باید تفاوت های بین نسلی را بپذیرند تا پیشرفت و پویایی جامعه ادامه داشته باشد. برقراری فضای گفتگو و تعامل برای درک این دیدگاه ها نیازمند شنیدن عقاید، اجازه نقد دادن و اجتناب از تحمیل عقاید است.

اعتراض مسالمت آمیز نوجوانان و جوانان نشان دهنده حس مسئولیت پذیری و تمایل به مشارکت در مسائل اجتماعی است. از این فرصت می توان برای شنیدن نگرانی ها، درک عقاید، جلب مشارکت و برنامه ریزی برای بهبود شرایط استفاده کرد. 

رفتار و شخصیت افراد با الگوبرداری از افراد مهم زندگی ساخته میشود. امروزه بسیاری از نهادهای آموزشی و رسانه های رسمی اغلب بر نقش منفی فضای مجازی و هشدار در مورد الگوبرداری در این فضا تأکید دارند، در حالی که برای پیشگیری از این تأثیرات منفی مسئولان جامعه باید در عمل الگوهای مثبت و به روز از مصادیقی مانند: صداقت، شفقت، رعایت حق دیگران، عذرخواهی، مسئولیت پذیری و اجتناب از خشونت ارائه کنند و در عین حال بر روش های درست بهره گیری از امکانات ارتباطی و اجتماعی تأکید نمایند.

وجود اعتماد در رابطه میان نوجوانان، جامعه احساس امنیت و رضایت ایجاد می کند. اطلاع رسانی درست و شفاف، مراقبت و حمایت، ایجاد فضای گفتگو و در مقابل اجتناب از برچسب زنی، فرافکنی و از جمله عواملی هستند که باعث شکل گیری اعتماد در روابط میان مردم و مسئولان میشود. مطالعات جهانی نشان میدهد که یکی از شاخص های مهمِ وجود رضایت و خشنودی در جامعه، اعتماد مردم به رفتار پلیس است. مجرم انگاری بخش زیادی از افراد جامعه و برخوردهای خشن از جمله عواملی هستند که میزان اعتماد به پلیس را کاهش می دهند.

وجود فضای خشونت، به سلامت روان همه افراد جامعه آسیب میزند و اتخاذ راهبردهای رادیکال نظیر دوقطبی سازی جامعه بر سر موضوعات خاصی این وضعیت را تشدید می کند. انعطاف پذیری و در نظر گرفتن خواسته ها و نظرات طیف های مختلف فرهنگی و اجتماعی میتواند فضای تعامل را جایگزین تقابل کند.

انجمن های علمی، نهادهایی هستند که میتوانند ظرفیت علمی ارزشمندی را در اختیار سیاستگذاران و تصمیمگیران برای بهبود شرایط فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و رفاهی جامعه قرار دهند. بنظر می­رسد این ظرفیت از نظر مسئولان مغفول مانده است و در تدوین قوانین و تصمیم ها کمتر به نظر آنها توجه می­شود.

در پایان مجدداً یادآور می­شویم که تبعات سنگین این وقایع دامن همه افراد جامعه را می گیرد و آسیب های جبران ناپذیری به فرزندان این سرزمین وارد میکند. رسالت اصلی دولت، نهادهای حکومتی و سایر سازمان ها پیشگیری از تشدید و تداوم این شرایط و پیامدهای اسفبار آن است. به این منظور کاربرد راهکارهایی جهت کاهش سطح تنش و رفع خشونت در جامعه، تقویت فضای گفتگو و تحمل عقاید مختلف، نگاه به مسائل و موضوعات از دید نسل جوان، توجه بیشتر به مشارکت جوانان بخصوص نخبگان جوان، ایجاد فرصت های تحصیلی و شغلی عادلانه تر، توجه به نیازهای اقتصادی و اجتماعی خانواده ها و حمایت بیشتر از اقشار آسیب پذیر، ایجاد فضای نشاط و امید و جهت افزایش سطح رضایت در جامعه ضرورت دارد. در این راستا، درخواستمان از مسئولان محترم این است که با کاربرد روش های مسالمت آمیز در برخورد با معترضان، آزادسازی نوجوانان و جوانان دستگیر شده در اعتراض ها، اطلاع رسانی شفاف و به کاهش آسیب ها کمک کنند. در این خصوص می توانید از متخصص زنان کمک بگیرید.

 هیأت مدیره انجمن روانپزشکی کودک و نوجوان ایران ۱۹ مهر ۱۴۰۱