سونوگرافی در باردری | انواع سونوگرافی در دوران بارداری

سونوگرافی در دوران بارداری

سونوگرافی‌های معمولی، سونوگرافی‌ در شرایط خاص پزشکی ومامایی

سونوگرافی‌های معمول

برای کنترل روند بارداری و رشد جنین، همچنین غربالگری نقص‌های مادرزادی جنین، بهتر است مادر باردار در طول بارداری چند بار سونوگرافی انجام دهد. این سونوگرافی‌های معمول در طول بارداری شامل موارد زیر است:

تشخیص ساک حاملگی

اولین سونوگرافی در دوران بارداری با هدف تشخیص ساک حاملگی و بررسی احتمال حاملگی خارج از رحم یاحاملگی مولار انجام می‌شود. این سونوگرافی در اوایل بارداری و معمولاً دو یا سه هفته بعد از عقب افتادن عادت ماهانه انجام می‌شود. پزشک در این سونوگرافی، وضعیت شکل‌گیری ساک حاملگی، جنین و همچنین وجود ضربان قلب جنین را بررسی می‌کند.

سونوگرافی nt

این سونوگرافی معمولاً طی هفته‌ها‌ی ۱۱ تا ۱۳ بارداری و به عنوان بخشی از غربالگری‌های سه ماهۀ اول انجام می‌شود. در سونوگرافی nt، میزان مایع پشت گردن جنین و ضخامت آن بررسی می‌شود. نتیجۀ این سونوگرافی، احتمال ابتلا به اختلالات کروموزومی مانند سندرم داون و تریزومی ۱۸ را تعیین می‌کند.

سونوگرافی آنومالی

سونوگرافی آنومالی معمولاً در سه ماهۀ دوم بارداری و بین هفته‌های ۱۶ تا ۱۸ تجویز می‌شود. در این سونوگرافی جنین برای یافتن هر نوع نقص ساختاری و مشکلات رشد، به دقت بررسی می‌شود. متخصص سونوگرافی، اجزای بدن جنین را برای وجود هر نوع مشکل احتمالی در قلب، شکم، ستون فقرات، صورت و سایر بخش‌ها بررسی می‌کند. همچنین وضعیت جفت و محل قرارگیری آن و بند ناف مورد بررسی قرار می‌گیرد و امکان تعیین جنسیت جنین نیز امکان‌پذیر است.

سونوگرافی در سه ماهه سوم: 

در سه ماهه سوم، به خصوص نیمه دوم سه ماهه سوم زمان وزن گیری جنین است. سونوگرافی 28 هفته پایه، برای وزن جنین وجود دارد که از روی منحنی های استاندارد وزن ایده آل (با توجه به هفته) اندازه گیری می شود. دور سر، طول استخوان ران، بای پاریتال و دور شکم اندازه گرفته شده، روی منحنی قرار می گیرد و وزن جنین تخمین زده می شود.

اگر بعد از هفته سی ام بارداری، اندازه جنين از روي سونوگرافی و سن جنین از روی اولین روز آخرین قاعدگی تطابق نداشت و بیش از دو هفته تفاوت وجود داشت، این احتمال پیش می آید که رشد جنین کافی نبوده که در اين حالت سونوگرافی باید خون رسانی به جنین را بسنجد و از نوع دیگری از سونوگرافی با نام کالر داپلر استفاده می شود

سونوگرافی‌ درشرایط خاص پزشکی

در سونوگرافی‌های عادی یا سایر آزمایش‌های دوران بارداری، گاهی موارد خاصی دیده می‌شود که نیازمند بررسی بیشتری است تا نسبت به نبود هر گونه مشکل اطمینان حاصل شود. در این موارد پزشک ممکن است سونوگرافی‌های خاص دیگری را نیز در طول دوران بارداری درخواست کند. برخی از سونوگرافی‌هایی که معمول نیست، اما در صورت وجود شرایط خاص پزشکی ومامایی  ممکن  است برای زنان باردار  درخواست شود شامل موارد زیر است

1. سونوگرافی داپلر

سونوگرافی داپلر جریان خون را از طریق بند ناف وقسمت های مختلف بدن کودک مانند مغز و قلب آن وجریان خون شریان رحمی را اندازه گیری می کند. این کمک می کند تا نشان دهد که آیا او از طریق جفت به همه اکسیژن و مواد مغذی دریافت می کند؟

شما می توانید یک سونوگرافی داپلر همزمان با  سونوگرافی معمولی  داشته باشید، زیرا از همان تجهیزات استفاده می کند. اکثر سونوگرافیها یک عامل داپلر دارند.

اسکن داپلر فقط چند دقیقه طول می کشد در طول  سونوگرافی معمولی خود تان. سونولوژیست شما به شما نتایجی از آنچه را که او نتیجه گیری ومشاهده  می کند، به شما می دهد.

آیا سونوگرافی داپلر ایمن است ؟

همانند تمام اسکن های اولتراسوند، اسکن داپلر در دستان آموزش دیده ایمن است. هنگامی که توسط یک سونوگرافی آموزش دیده، پزشک یا ماما انجام می شود، یک سونوگرافی داپلر کمک می کند تا تصویری روشن از سلامت و سلامت کودک شما ارائه شود.

سونوگرافی داپلر نباید قبل از 24 هفته استفاده شود. اما در صورت ضرو ت استفاده می شود، اسکن های داپلر به نوزادان شما در سه ماهه دوم و سوم آسیب نمی رساند.

چرا ممکن است من نیاز به سونوگرافی داپلرداشته باشم؟ 

پزشک شما ممکن است سونوگرافی داپلر را در صورت نیاز به مراقبت های اضافی در دوران بارداری خود توصیه کند، مثلا اگر شما BMI کم یا زیاد دارید ، بارداری دوقلو، و یا شما  یک وضعیت خاص پزشکی مانند دیابت یا فشار خون بالا دارید .ویا نوزاد شما تحت تاثیر   ناسازگاری RH قرار گرفته است وسندروم cheek (Parvovirus B19 انسانی) .در 20 هفته اول حاملگی کودک با یک نمودار طبیعی رشد نمی کند. قبلا سابقه کودک کوچک داشتید. ویا سابقه سقط جنین یا سابقه از دست دادن  نوزاد  در هنگام تولد داشته باشید.

برای مطالعه کامل این عنوان، روی سونوگرافی داپلر کلیک کنید.

2.اکوکاردیوگرافی جنینی: 

 بررسی ساختمان و عملکرد قلب در دوران جنینی به وسیله دستگاه الکترو اکوکاردیوگرافی است 

که از هفته 18 بارداری قابل انجام بوده و اکثر مشکلات تا هفته 24 بارداری قابل تشخیص می باشد. 

از طریق اکو کاردیو گرافی ، در بیمارانی که ساختمان قلب جنین دچار مشکل شدید می باشد امکان سقط با اجازه پزشک قانونی را  فراهم  می سازد

در صورتیکه مشکلات شدید نباشند محل زایمان ، مرکز مجهزتری انتخاب می شود که دسترسی بیمار به امکانات لازم فراهم گردد. 

در مورد بیماریهای اتوایمیون مثل SLE ، جنین در معرض خطر بلوک قلبی قرار دارد و در صورت تشخیص دیر هنگام دچار بلوک کامل قلبی  

شده و نیاز به پیس میکر دائمی دارد. اگر مادر در دوران بارداری تحت نظر باشد ، با تشخیص بلوک قلبی در مراحل اولیه با انجام درمان های ویژه می توان از پیشرفت بلوک قلبی جلوگیری کرد. 

در مورد دیس ریتمی های جنینی که می تواند مانع از نارسایی قلب جنین گردد . در مراکز پیشرفته تر جهان در صورت تشخیص بعضی ناهنجاریهای قلبی جنین مثل تنگی دریچه آئورت که می تواند منجر به نواقص

پیشرفته تر قلب در مراحل رشد قلب شود، از طریق مداخله تهاجمی می توان درمان هایی مثل بالون والوپلاستی دریچه انجام داد. 

اندیکاسیون های اکوکاردیوگرافی جنین: 

ریسک فاکتورهای خانوادگی: .

سابقه بیماری قلبی مادرزادی 

دریچه قلب والدین

سندرم هایی که شامل بیماری قلبی مادرزادی می شوند 

سندرم نونان 

سندرم توبروس اسکلروز 

ریسک فاکتور های مادر: 

بیماری مادرزادی قلبی 

مصرف تراتوژن های قلبی 

ایزوترتینوئین 

لیتیوم

هر NT بالای ۳ بدون توجه به سن مادر حتما اکو کاردیوگرافی درخواست میشود

در دابلر مارکر PAPP-A پایین و fBHCG بالاتر از cut off گزارش شده بود.

3.سونوگرافی ​بیوفیزیکال پروفایل (BPP )

با آزمون بیوفیزیکال، سلامت جنین در دوران بارداری سنجیده می شود. این آزمون با کنترل الکتریکی قلب جنین و سونوگرافی انجام می شود، که ضربان قلب، تون عضلانی، حرکات، تنفس و میزان مایع آمنیوتیک اطراف جنین اندازه گیری این آزمون می شود. معمولا در ۳ ماهه آخر بارداری انجام می شود، اما اگر احتمال آسیب جنین در دوران بارداری وجود داشته باشد، ممکن است در هفته های ۲۸ تا ۳۴ بارداری انجام شود چون در این زمان احتمال کاهش رشد جنین در رحم وجود دارد و ممکن است بسیاری از مشکلات اتفاق بیفتد. آزمون بیوفیزیکال در مادرانی که بارداری عادی دارند و رشد جنینشان مشکلی ندارد، معمولا در هفته ۳۲ بارداری برای اولین بار و با نظر پزشک انجام می گیرد. در برخی زنان که بارداری های پرخطر دارند، ممکن است لازم باشد این آزمون هر هفته یا ۲ بار در هفته در ۳ ماهه آخر انجام گیرد. در مامایی مدرن توصیه می شود آزمون بیوفیزیکال برای همه مادران انجام شود، به خصوص برای بررسی سلامت جنین در بارداری هایی که بیش از ۴۰ هفته طول کشیده است، اما جزو آزمون های استاندارد و معمول دوران بارداری نیست. اگر وزن گیری جنین مناسب باشد و بارداری روند خوبی را طی کند، لزومی به انجام آزمون بیوفیزیکال نیست

بیوفیزیکال پروفایل یکی دیگر از آزمایشات دوران بارداری است که برای تشخیص وضعیت سلامت جنین به کار گرفته می شود. این آزمون پنج مورد از جنبه های وضعیت جنین را در داخل رحم بررسی می کند.

تعداد ضربات قلب (FHR)وضعیت تنفس جنین حرکات جنین توان عضلانی جنین ( توانایی جنین در خم کردن پاها و دستها و عکس العمل فیزیکی او به برخورد )میزان مایع آمنیوتیک

در صورتی که هر پنج مورد بالا طبیعی باشد ، جای نگرانی نیست و حال جنین خوب است. اما اگر یک یا چند مورد از فاکتورهای سلامت جنین مشکل داشته باشد ، انجام آزمایش های تکمیلی مانند تست استرس انقباضی (CST) و تحریک ویبروآکوستیک (vibroacoustic stimulation (VAS)) ضرورت پیدا می کند.

چه کسانی باید بیوفیزیکال پروفایل در بارداری انجام دهند؟

مادران باردار با حاملگی پر خطر مانند افزایش فشار خون ، زنان دیابتی ( نوع 2) ، زنان با مشکل کلیوی و قلبی معمولا کاندید انجام بیوفیزیکال پروفایل هستند. در حاملگی های دو یا چندقلویی و زنانی که از تاریخ زایمان آنها گذشته است نیز بیوفیزیکال پروفایل انجام می شود تا از سلامت جنین اطمینان حاصل گردد.

نحوه انجام بیوفیزیکال پروفایل (BPP) چگونه است؟

طی آزمون بیوفیزیکال پروفایل ضربان قلب و تنفس جنین ، درست مانند تست استرس انقباضی، مورد پایش قرار می گیرد. همزمان به وسیله اولتراسوند جنین به مدت 30 دقیقه از نظر تعداد و میزان حرکت بررسی می گردد. در سونوگرافی می توان با مشاهده حرکات قفسه سینه تعداد تنفس جنین را شمارش کرد. همچنین می توان تون عضلانی جنین را نیز با شمارش حرکت دادن پاها ، جابجا شدن های جنین و سایر حرکات او مورد بررسی قرار داد.

در این تست به هر یک از 5 عامل بررسی شده ، نمره 0 تا 2 داده می شود و در نهایت این نمرات با هم جمع می شوند. نتیجه آزمون 8 تا 10 طبیعی تلقی می شود.

نتیجه تست زیر 8 به این معنی است با احتمال زیاد نیاز به انجام آزمایشات بیشتر و پایش دقیق مادر وجود دارد.

اگر نمره بیوفیزیکال پروفایل 6 باشد ، تست باید در 24 ساعت آینده مجددا تکرار شود.

با نمره 4 شاید نیاز به انجام هرچه زودتر زایمان باشد.

بیوفیزیکال پروفایل در چه زمانی انجام می شود؟

بیوفیزیکال پروفایل معمولا در سه ماهه آخر بارداری ، به خصوص هفته های پایانی انجام می شود.

خطرات تست بیوفیزیکال

تست بیوفیزیکال پروفایل غیرتهاجمی است و هیچ خطری برای مادر و جنین ندارد.

تست بیوفیزیکال پروفایل تعدیل شده چیست؟

این تست عوامل جنینی بیشتری را در بر می گیرد. در این نوع آزمون تست بدون استرس هم گنجانده شده که ضربان قلب ، تعداد تنفس و میزان مایع آمنیوتیک را تخمین می زند. 

بیوفیزیکال تعدیل شده عموماً روش اولیه در نظارت جنین در بسیاری از مراکز است

این تست دو تا از مهم ترین پیشگویی کننده های سلامت جنین: 

ری اکتیو بودن ضربان قلب و حجم مایع آمنیوتیک را بررسی می کند. 

NST هنگامی که ری اکتیو است پیشگویی کننده عالی وضعیت  جنین است.

ارزیابی مایع آمنیوتیک وسیله ای برای بررسی کارایی رحمی جفتی به صورت مزمن است.

NST باحالت معمول انجام می شود

اندکس مایع آمنیوتیک سنجیده و یک اندکس بالای 5 نمایانگر حجم نرمال مایع آمنیوتیک در نظرگرفته میشود. 

ترکیب NST و ارزیابی حجم مایع آمنیوتیک به نظر می رسد به اندازه BPP در ارزیابی سلامت جنین به همان میزان قابل اعتماد بوده و با شیوع بسیار کم منفی کاذب همراه است

در حقیقت میزان مرگ جنین در یک هفته با یک بیوفیزیکال تعدیل شده نرمال به همان میزان بیوفیزیکال معمولی است (8% در 1000).

 در نهایت بیوفیزیکال پروفایل تعدیل یافته قابل اطمینان و آسان است و می تواند به عنوان ابزار اولیه نظارت جنین استفاده شود.

تست باید یک بار در هفته انجام شود، در شرایط AFI کمتر از 8 سانتی متر اما بیشتر از 5 سانتی متر تکرار ارزیابی 3-4 روز توصیه می شود.

4.سونوگرافی سه‌بعدی و چهاربعدی

در سونوگرافی سه‌بعدی، شما می‌توانید یک تصویر سه‌بعدی از جنین مشاهده کنید و در نهایت عکسی از او را دریافت کنید و در سونوگرافی چهاربعدی، با کنار هم قرار دادن عکس‌ها یک فیلم از حرکات جنین در اختیار شما قرار می‌گیرد. اسکن سه‌بعدی و چهاربعدی به اندازۀ سونوگرافی معمولی امن است. با این حال، انجام آنها صرفاً برای داشتن عکس یا فیلمی از جنین توصیه نمی‌شود. با انجام این کار، شما جنینتان را در معرض سونوگرافی‌های غیرضروری قرار می‌دهید. همین‌طور استفاده از امواج فراصوت برای مدت زمانی بین ۴۵ دقیقه تا یک ساعت، طولانی‌تر از محدودیت‌های ایمنی است و توصیه نمی‌شود. با این حال، این نوع سونوگرافی‌ها اطلاعات بیشتری در مورد تشخیص ناهنجاری‌ها در اختیار پزشک می‌گذارد. از آنجا که این نوع سونوگرافی جزئیات بیشتری را از زوایای مختلف نشان می‌دهد، در تشخیص‌ها به پزشکان کمک می‌کند تا برای برنامه‌ریزی‌های بعد از تولد تصمیم بگیرند. چهاربعدی، تصاویر سریع و بدون تأخیر دریافت می‌‌شوند.

تفاوت سونوگرافی ۳ بعدی با ۴ بعدی

طبق نظر انجمن زنان و مامایی امریکا  انجام سونوگرافی سه بعدی و چهاربعدی باید محدود به موارد خاص شود و تنها بر اساس صلاحدید پزشک و به دلائل علمی انجام شود؛ زیرا علاوه بر هزینه بالایی که به خانواده وارد می‌‌کند، در این نوع از سونوگرافی امواج و انرژی زیادی از زوایای مختلف به بدن جنین وارد می‌‌شود و بی‌‌خطری آن هنوز به طور کامل اثبات نشده است. نکته دیگری که باید مدنظر قرار بگیرد این است که: سونوگرافی سه بعدی و چهاربعدی نسبت به سونوگرافی معمول نیازمند تکنیک‌‌های پیچیده‌‌تری است؛ بنابراین باید توسط متخصص رادیولوژیکی که آموزش و مهارت کافی در این زمینه دارد انجام شود

نوشته وگردآوری مطالب راضیه فرقانی